به گزارش روابط‌عمومی دانشگاه شیراز، مرکز فلسفه و علوم بنیادی دانشگاه شیراز، ضمن دعوت از دکتر مهدی گلشنی، پدر فلسفه علم ایران و چهره ماندگار فیزیک کشور، در قالب دو نشست تخصصی «آسیب‌شناسی جریان فعلی علم در ایران» و «احیای فلسفه و دین در دهه‌های اخیر در غرب» میزبان جمعی از دانشگاهیان و علاقه‌مندان بود.

کار علمی در نگرش اسلامی باید هم در پی نوآوری و مرزشکنی باشد و هم رفع نیازهای داخل

استاد فیزیک دانشگاه صنعتی شریف در نشست تخصصی «آسیب‌شناسی جریان فعلی علم در ایران» که در تالار حکمت دانشگاه شیراز ترتیب یافت؛ با بیان این مقدمه که علم در دورۀ تمدن اسلامی با یک بینش فلسفی و ذیل جهان‌بینی توحیدی مطرح بود، بیان کرد: در دورۀ تمدن اسلامی کار علمی عبادت محسوب می‌شد و نگرش به علم هم در مقام کشف آثار الهی بود و هم در مقام کاربرد، اگرچه این نگاه در ابتدای علم جدید حاکم بود ولی به‌مرور با حاکم شدن فلسفه‌های تجربه‌گرا تغییر کرد، به‌طوری که علم ابزار قدرتی برای منافع مادی در دست حکومت‌ها قرار گرفت.

دکتر گلشنی اظهار کرد: در دهه‌های اخیر تحولات بزرگی در غرب رخ داده که نسیم آن کمتر به دیار ما رسیده است، بازگشت فلسفه و دین به علم و رجوع بسیاری از اهل علم و فلسفه به خداباوری ازجملۀ این تحولات است.

وی تأکید کرد: کار علمی در نگرش اسلامی باید هم در پی نوآوری و مرزشکنی باشد و هم در پی رفع نیازهای داخل که متأسفانه ما با معیارهای غلطی که قرار داده‌ایم از هر دو جنبه دور افتاده‌ایم.

او افزود: نتایج تحقیقات علمی لازم است به‌صورت مقالات و کتاب‌هایی در اختیار جامعه‌ی علمی برای نقد و گسترش قرار گیرد؛ ولی متأسفانه مقاله دادن بدون توجه به محتوا و کیفیت خودش هدف شده است.

استاد فیزیک دانشگاه شریف اظهار کرد: تأکید بیش از حد بر مقالات ISI آن‌ هم با حق وتو و در زمان محدود که با دلایل شواهد قطعی و مشخص کار استعمار بوده است؛ اولا مانع نوآوری و دوم، مانع رفع نیازهای داخل است.

وی افزود: امروز برخی از علما طی مقالاتی در مجلات معتبری چون نیچر متذکر شده‌اند که برای سنجش علم نه ISI بودن ملاک است، نه ضرایب مختلفی که فعلا ملاک قرار گرفته است؛ بلکه میزان تأثیر و کیفیت کار ملاک است.

چهره ماندگار فیزیک کشور اظهار کرد: نوآوری نیازمند زمان است، این معیارهای فعلی موجب شده است تا افراد نتوانند به کارهای جدی بپردازند، دانشجو و استاد اگر بخواهند یک کار عمیق نورآورانه داشته باشند با این معیارها ارتقاء نمی‌گیرند یا نمی‌توانند به‌موقع دفاع کنند. از طرفی بسیاری از نیازهای داخل با حوزه‌هایی که می‌تواند در قالب مقاله منتشر شود، فاصله دارد؛ ازهمین‌رو اگر کسی اختراع مهم یا حل مسئله و مشکلی در راستای نیازهای کشور داشته باشد، بازهم با این معیارها نمی‌تواند ارتقاء بگیرد.

دکتر گلشنی تأکید کرد: توجه به کیفیت، رویکرد بین‌رشته‌ای و توجه به مبانی متافیزیکی علوم، حرکت در راستای نوآوری و رفع نیازهای کشور باید در اولویت باشد. امروز بررسی پرونده‌ها صرفا براساس ظاهر به‌وسیله یک منشی انجام می‌شود و کیفیت کارهای علمی و عمق ‌آن‌ها اصلا توجه نمی‌شود. ما نیازمند یک احیاء در فرهنگ پژوهش و کارعلمی و تغییر معیارهای سنجش فعالیت‌های علمی در کشور هستیم.

رجوع چشمگیر به فلسفه و دین در غرب و غفلت ایرانیان از این موضوع

دکتر گلشنی، پدر فلسفه علم ایران در نشست تخصصی «احیای فلسفه و دین در دهه‌های اخیر در غرب» که در تالار خوارزمی دانشگاه شیراز برگزار گردید، در جمع دانشگاهیان بیان کرد: اگرچه علم در شروع علم جدید در غرب به تأسی از دوره‌ی تمدن اسلامی همراه با یک جهان‌بینی الهی بود و فلسفه‌ شأن و منزلت داشت؛ ولی به‌مرور با شکل‌گیری فلسفه‌های تجربه‌گرا و موفقیت مکانیک نیوتنی و برخی رویدادهای تاریخی-فرهنگی-اجتماعی، فلسفه از علم طرد شد و معرفت غیرتجربی بی‌اعتبار شناخته شد. دین به‌طور رسمی در مجامع علمی طرد شد

وی ادامه داد: بعد مشخص شد که علم مملو از پیش‌فرض‌های متافیزیکی و فلسفی است و نمی‌تواند به خودی خود پاسخگوی همه‌ی سؤالات بشر باشد و نیازمند دین و فلسفه است.

استاد فیزیک دانشگاه شریف گفت: امروز در غرب یک رجوع چشمگیر به فلسفه و دین دیده می‌شود که متأسفانه ما در ایران به‌دلیل حاکم‌بودن تفکر پوزیتیویستی و دور بودن از تحولات غرب، از آن غافل مانده‌ایم.

وی افزود: در دهه‌های اخیر علما متوجه شدند که برای رشد و پویایی علم نیازمند فلسفه و مباحث فلسفی هستند، اگرچه این را پیش‌تر بزرگان علوم مثل اینشتین تذکر داده بودند. امروز شاهد شکل‌گیری همایش‌ها و کنفرانس‌های بسیارجدی در سطح سرآمدان علم در حوزه‌های بین علم و فلسفه هستیم؛ آن‌ها شامل فلسفه و فیزیک، فلسفه و کیهان‌شناسی، فلسفه و کوانتوم، فلسفه و زیست‌شناسی، فلسفه و علوم اعصاب و غیره است. مجلات و کتاب‌های متعدد بین‌رشته‌ای که یک طرف آن فلسفه است به راه افتاده است و مراکز علمی و دانشکده‌ها و دوره‌های درسی در سطح دانشگاه‌های برتر دنیا به راه افتاده است.

دکتر گلشنی ادامه داد: از طرفی مشخص شد که دانش‌آموختگان علوم مهندسی فاقد یک دید کل‌نگر برای تعامل با جامعه هستند؛ از همین‌رو در برخی دانشگاه‌های معتبر مثل استنفورد دروسی از علوم انسانی به‌صورت اجباری برای رشته‌های مهندسی قرار داده شد تا بتواند این خلاء را پر کند. در حوزه پزشکی رشته‌هایی مثل علوم انسانی پزشکی به راه افتاده است که به نقش علوم انسانی در پزشکی و سلامت تأکید دارند. از طرف دیگر، بازگشت بسیاری از فلاسفه و علمای علوم به خداباوری در چند دهه‌ی گذشته و احیای تحقیقات علم و دین منجر به یک تحول جدی در نقش دین در علوم گردید و نشان داده شد که علم به تنهایی فاقد ارزش و معناست و نمی‌تواند به همه‌ی سؤالات بشر پاسخ دهد و نیازمند دین برای رشد خود است.

به‌گفته‌ی این استاد دانشگاه، انجمن‌های بین‌المللی علم و دین و علم و الهیات در سطح سرآمدان علوم به‌وجود آمده است و همایش‌ها و کنفرانس‌های متعددی در سطح دنیا به راه افتاده است. در دانشگاه‌های مثل کمبریج، هاروارد، آکسفورد و برکلی مراکز تحقیقات منحصربه‌فردی در تعامل علم و دین به راه افتاده است که تأثیرات شگرفی در نقش دین بر علم و زندگی داشته است؛ اما متأسفانه این روشن‌گری‌ها و تحولات به ما نرسیده است.

گفتنی‌ست، اعضای هیأ‌ت‌رئیسه دانشگاه شیراز نیز در نشستی با حضور دکتر مهدی گلشنی درخصوص برنامه‌ی تأسیس و توسعه فلسفه علم، علوم بنیادی و علوم فناوری‌های شناختی در دانشگاه شیراز به هم‌اندیشی و تبادل‌نظر پرداختند.

همچنین دکتر گلشنی، طی حضور در استودیوی روابط‌عمومی دانشگاه (واقع در طبقه چهارم ساختمان مدیریت دانشگاه)، در ویژه‌برنامه کرانه تلویزیون اینترنتی دانشگاه شیراز شرکت کرد.

یادآور می‌شود، نشست‌های یادشده از شبکه تلویزیون اینترنتی دانشگاه شیراز (به نشانی https://tv.shirazu.ac.ir/) به‌طور برخط پخش شد و به‌زودی فیلم کامل آن در همان شبکه منتشر می‌شود و دراختیار عموم علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت.

برای مشاهده تصاویر بیش‌تر از رویدادهای برگزار شده اینجا را کلیک کنید.