خاورمیانه شامل تمامی کشورهای اتحادیه عرب و دو کشور غیر عرب یعنی ایران و ترکیه می‌شود. بنابراین، خاورمیانه نمایانگر موجودی جغرافیایی با مرزهای ایستا نیست. در عوض این یک موجود بین قاره‌ای است که شامل سه زیرمنطقه است؛ این سه زیرمنطقه عبارت‌اند از: 1. شامات؛ 2. خلیج فارس؛ و 3. آفریقای شمالی و شاخ آفریقا. این منطقه -به خصوص حوزه خلیج فارس- از نظر ژئواستراتژیک، ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک و ژئوکالچر دارای اهمیت بسیار زیاد و خاصی است. در دل این منطقه استراتژیک، خلیج فارس قرار دارد. به عبارت دیگر، خلیج فارس به عنوان مرکزِ مرکزِ ژئوپلیتیک جهان مطرح است. از همین رو می‌توان خلیج فارس را هارتلند نامید. خلیج فارس از دوران باستان تاکنون از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده‌ که این اهمیت طی دهه‌های گذشته به علت کشف ذخایر عظیم نفتی و گازی چندبرابر شده است. از سوی دیگر وجود تنگه استراتژیک هرمز نیز مجدداً اهمیت این پهنه آبی را افزایش می‌دهد. مجموعه عوامل اهمیت خلیج فارس باعث شده از دیرباز قدرت‌ها و کنشگران فرامنطقه‌ای چشم به این پهنه آبی دوخته و تلاش کنند در مناسبات آن به کنشگری بپردازند. حال در این بین ایران به عنوان قدیمی‌ترین قدرت منطقه‌ای در این حوزه، سرتاسر سواحل شمالی خلیج فارس و تنگه هرمز را از آن خود کرده و مهم‌ترین کنشگر منطقه‌ای در حوزه خلیج فارس محسوب می‌شود. از سوی دیگر این آبراه تاریخی برای ایران نیز دارای جنبه‌های ملی و هویتی است که باید در راستای پاسداری و حفاظت از این میراث ملی کوشید. مجموعه آنچه که بیان شد، بررسی اهمیت، موقعیت و ویژگی‌های خلیج فارس و همچنین پاسداری از آن را ناگزیر می‌کند.

اما ذکر این نکته ضروری است که خلیج فارس دچار بن‌بست استراتژیک است؛ به گونه‌ای که به علت خلیج بودن آن و وجود تنگه هرمز به عنوان تنها راه ورود و خروج به آن، هرگونه اختلال در تنگه باعث اختلال در ترانزیت و به تبع آن سیستم اقتصادی کشورهای ساحلی و همچنین نظام اقتصادی جهانی می‌شود. از جمله آنکه جمهوری اسلامی ایران نیز متضرر ضررهای فراوانی خواهد شد. اما خوشبختانه راه‌حل خروج از بن‌بست استراتژیک خلیج فارس برای ایران فراهم بوده و آن توسعه سواحل مکران است؛ به گونه‌ای که این سواحل دارای بن‌بست نبوده و می‌تواند نقش مهمی در تاب‌آوری خلیج فارس ایفا کند. پس آنچه که می‌بایست در دستورکار و اولویت کارگزاران ایران قرار گیرد، توسعه روزافزون سواحل مکران به عنوان قطار پیشرفت کشور است و از همین امر می‌توان اهمیت مطالعات حوزه سواحل مکران نیز پی برد.

دانشگاه شیراز به عنوان تنها دانشگاه مادر در نیمه جنوبی کشور و همچنین نزدیک‌ترین دانشگاه برتر کشور به سواحل خلیج فارس و مکران، می‌تواند نقش مهمی در مطالعات این دو حوزه دریایی ایفا کند. به عبارت دیگز عملاً می‌تواند به قطب مطالعات خلیج فارس و سواحل مکران در کشور تبدیل شده و مرجعیت آن را از آن خود کند. خوشبختانه در این راستا اقدامات فراوانی صورت گرفته که مهم‌ترین آن، تاسیس مرکز مطالعات راهبردی خلیج فارس در سال 1391ش. بوده است. این مرکز که بیش از یک دهه مشغول به فعالیت است، تنها مرکز مطالعاتی دانشگاهی کشور در حوزه خلیج فارس است که از سال 1399ش. مطالعات حوزه سواحل مکران را نیز به ماموریت‌های خود اضافه کرد. با این فرایند این مرکز در حوزه مطالعات سواحل مکران هم به عنوان تنها مرکز مطالعاتی دانشگاهی کشور مطرح شد. هم‌اکنون مرکز مطالعات راهبردی خلیج فارس دانشگاه شیراز با دو حوزه ماموریتی خلیج فارس و سواحل مکران تلاش می‌کند با توجه به مهم‌ترین مسائل مبتلابه روز کشور و همچنین نیازسنجی دستگاه‌ها و نهادهای مسئول در این حوزه، ابعاد مختلف حوزه‌های ماموریتی خود را به صورت علمی و تخصصی بررسی کند. این مرکز با گسترش برنامه‌ها و فعالیت‌های خود طی سال‌های اخیر، حوزه‌های مختلف علمی را به گروه‌های مطالعاتی افزوده تا به صورت جامع‌تر و همچنین میان‌رشته‌ای به بررسی ابعاد مختلف خلیج فارس و سواحل مکران بپردازد. از جمله حوزه‌های مطالعاتی مرکز می‌توان به این موارد اشاره کرد: سیاسی، راهبردی، نظامی، امنیتی، دپلماسی، حقوقی، اقتصادی، جامعه‌شناسی، فرهنگی و اجتماعی، زیست‌محیطی، فناوری ارتباطات و اطلاعات و اندیشه سیاسی.