همزمان با روز ملی خلیج فارس، نشست تخصصی «تاب‌آوری خلیج فارس در پرتو تحولات جهان جدید» ازسوی مرکز مطالعات راهبردی خلیج فارس دانشکده حقوق و علوم سیاسی و معاونت دانشجویی فرهنگی دانشگاه شیراز برگزار شد.

در این نشست که صبح یکشنبه، ۱۰ اردیبهشت‌ماه در تالار فجر دانشگاه شیراز با حضور جمعی از دانشگاهیان و علاقه‌مندان ترتیب یافت، صاحب‌نظران مختلف به بیان دیدگاه‌های خود درخصوص خلیج فارس در پرتو تحولات جهان جدید پرداختند.

خلیج فارس قلب تپندۀ همۀ ماست

دکتر سیدجواد صالحی، رئیس مرکز مطالعات رابردی خلیج‌ فارس در ابتدای این برنامه با بیان این مقدمه که امروز، روز گرامیداشتِ خلیج فارس است و خلیج فارس قلب تپندۀ همۀ ماست، به بیان اهمیت این دریاچه پرداخت و گفت: در اسناد تاریخی نام خلیج فارس آمده است و در این خصوص مناقشه‌ای وجود ندارد. اما ما شاهدیم که در قرن بیستم میلادی و با روی کار آمدن جمال عبدالناصر در مصر، استفاده از نام خلیج فارس ممنوع اعلام می‌شود و در ادامه نیز عنوان جعلی خلیج عربی در اسناد این کشور جایگزین عنوان خلیج فارس می شود که این اقدام واکنش و اعتراض مردم ایران را به دنبال دارد و آنان مجبور به عذر‌خواهی می‌شوند.

وی افزود: اساساً مردم جنوب همیشه در صیانت از خلیج فارس سنگ‌تمام گذاشته‌اند و زنده شدن نام خلیج فارس در اذهان را مردم رقم زده‌اند. امروز نیز مرکز مطالعات راهبردی خلیج فارس دانشگاه شیراز در راستای سیاست‌های پژوهشی این دانشگاه به‌همت اساتید و دانشجویان نشست‌های مختلفی در راستای اهمیت خلیج فارس برگزار کرده است. در این نشست نیز ابعاد و اکناف خلیج فارس ازسوی مهمانان و اساتید صاحب‌نظر مورد واکاوی قرار خواهد گرفت.

اقتصاد آبی و دریامحور موجب رشد و توسعه کشور خواهد شد

امیر دریادار دکتر حبیب‌الله سیاری، رئیس ستاد مشترک و معاون ‌هماهنگ‌کننده ارتش جمهوری اسلامی، به‌عنوان مهمان ویژۀ این نشست نیز، ضمن گرامیداشت روز خلیج فارس و روز معلم، با درود به روح پرفروغ شهدا، سخنرانی خود را درخصوص توسعۀ سواحل مکران و اقتصاد دریاپایه ارائه داد.

وی با اشاره به نقش استان فارسی‌ها در پایان‌دهی به سلطۀ پرتغالی‌ها و تعیین نام خلیج فارس، به علت اهمیت دریا پرداخت و گفت: ما باید باور کنیم که ایران اسلامی یک کشور دریایی است؛ چراکه در ایران هم در شمال و هم جنوب کشور دریا قرار دارد. ما دریای خزر را چون بزرگ‌ترین دریاچۀ جهان است، دریا می‌نامیم. خلیج فارس از نظر مساحت نصف خزر است و عمق آن حداکثر صدمتر است و دریایی نیمه‌بسته است، اما باتوجه به موقعیت ژئوپولیتیک و ژئواستراتژیکش برای ما بسیارمهم است. دیگر دریا که به آن راه داریم دریای عمان است که تا دویست‌سال گذشته نامش دریای مکران بوده است؛ اما به این دلیل که به‌ فرمودۀ رهبری از طریق آن به چهارگوشۀ جهان راه داریم، برایمان اهمیت بسیار دارد.

معاون ‌هماهنگ‌کننده ارتش جمهوری اسلامی تصریح کرد: دریای خزر و خلیج همیشه فارس و دریای با ظرفیت‌های بسیاری که در خود دارند، در پیشرفت کشور بسیار مؤثرند؛ اما متاسفانه ما تاکنون نتوانسته‌ایم از این ظرفیت‌ها بهره برداری مناسبی داشته باشیم.

او با اشاره به سخنان مقام معظم رهبری و تأکید ایشان بر اهمیت دریاها و لزوم حداکثر استفادۀ از آن اشاره کرد و اظهار داشت: بسیاری از مشکلات موجود در کشور با توجه به منابع و منافعی که ما در دریا داریم و خدادادی است، می‌تواند رفع شود. به‌طور مثال دریا یکی از راه های تامین نیازمندی آب، دستیابی به انرژی، توسعۀ صنعت گردشگری، تأمین منابع غذایی، حمل و نقل دریایی و دیگر امکاناتی است که تاکنون به دلایل مختلف ازجمله تلاش استعمارگران برای دور نگه‌داشتن ما از منابع و منافع غنی دریایی بهره‌برداری مناسبی از آن‌ها صورت نگرفته است.

امیر دریادار سیاری با اشاره به اهمیت دریا از دیدگاه قرآن و نظریه‌پردازان مختلف چون ماهان، مکیندر و پانیکار افزود: دریا هم فرصت است و هم تهدید، اگر توانایی بهره‌برداری از آن را نداشته باشیم تهدید به شمار می‌رود. همچنین دریا تعیین‌کنندۀ شرایط اقلیمی، سوخت فسیلی، منشاء انرژی پاک، شیلات، فرآورده‌های دریایی، گردشگری، صنعت و صنایع دریایی مناسب برای اشتغال‌زایی است. توسعۀ مدنیت در نوار ساحلی، افزایش ارزش‌افزوده، توسعۀ اقتصادی از طریق ایجاد بنادر، فروش دانش و اجارۀ ظرفیت‌های دریایی، مزارع دریایی و تولید انرژی‌های جدید از اهم مسائلی است که مرتبط با دریاست.

رئیس ستاد ارتش با بیان اینکه دریا از نظر سیاسی‌امنیتی نیز باعث توسعۀ روابط و حضور ایران در دریاها می‌شود، گفت: ایران کشوری است دریایی. ارتباط ما با دریا موقعیت خوب ژئوپولیتیکی‌مان و مناسب‌بودن جغرافیای‌مان برای تجارت دریایی و تنگۀ هرمز باعث شده تا ایران چهارراه ترانزیت دنیاست. اما ضعف ما در این حوزه خط مشی دولتمردان و جمعیت کم در سواحل است.

وی ازجمله دلایل عدم توجه به دریا در ایران، نداشتن شناخت، استعمارگران و نبود تفکر دریایی دانست و گفت: به برکت انقلاب اسلامی دست استعمارگران از دریاهای ما کوتاه شده و با شناخت منابع دریایی و توجه خاص به حوزۀ دریا و مدنظر قرارگرفتن آن توسط دولت در برنامۀ پنج‌سالۀ هفتم توسعه، ما می‌توانیم تحول قابل توجهی در رشد اقتصادی و توسعه و پیشرفت کشور براساس اقتصاد دریاپایه داشته باشیم.

دریادار سیاری همچنین تصریح کرد: در بیانیۀ گام دوم انقلاب آمده است که جوانان کشور از فرصت‌ها و منابعی که تاکنون دست‌نخورده باقی مانده استفاده کنند تا ایران اسلامی در آینده همچون دیگرکشورهای پیشرفته‌ای که به دریاها راه دارند و براساس این ویژگی رشد و توسعه یافته‌اند؛ پیشرفت محسوسی داشته و پیشرفته‌تر از آن کشورها از منابع دریایی استفاده نماید.

وی با بیان اینکه مقام معظم رهبری تأکید بسیاری بر اقتصاد دریاپایه دارند؛ گفت: اقتصاد دریامحور یعنی زندگی مردم به دریا گره بخورد. اقتصاد آبی می‌تواند منجر به حل مشکلات آب کشور بشود. انرژی‌هایی مثل برق و آب از طریق دریا قابل بهره‌برداری‌اند. بهترین محل گردشگری سواحل مکران است که بدون استفاده مانده‌ است.

وی در ادامه با اشاره به اهمیت موضوع امنیت دریایی، گفت: اگر اقتدار و امنیت دریایی برقرار نباشد استفاده از منابع دریا در دیگر ابعاد امکان ندارد. امروز الحمدلله به برکت نیروهای دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که در خلیج همیشه فارس، دریای عمان، دریای خزر و آب‌های بین‌المللی حضور مقتدرانه‌ای دارند؛ امنیت دریایی کشور در سطح بالایی حفظ و ارتقاء یافته است. ناوگروه‌های ما نیز امروز در اقصی نقاط جهان در آبراه‌های بین‌المللی حضوری فعال و مقتدرانه دارند و این‌ها همه نشان‌دهندۀ توان دریایی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران برای برقراری امنیت در دریا و نشان‌دهندۀ اقتدار دریایی کشورمان است.

امیر دریادار سیاری در پایان تصریح کرد: موضوع امنیت دریایی، بهره‌برداری صحیح از منابع و منافع دریاها و توجه به اقتصاد دریاپایه موضوعاتی است که اگر در کنار یکدیگر مورد توجه قرار گیرد، می تواند مسیر توسعه و پیشرفت کشور را متحول کرده و به شتاب آن بیافزاید.

لزوم افزایش مطالعات در حوزۀ خلیج فارس

دکتر محمدهادی صادقی، معاون پژوهش و فناوری دانشگاه شیراز هم در نشست «تاب‌آوری خلیج فارس در پرتو تحولات جهان جدید»، اظهار کرد: به‌علت اهمیت خلیج فارس و توجه به ظرفیت‌های آن در حوز‌ه‌های مختلف اقتصادی، فرهنگی و سیاسی و علاوه‌بر آن، وجود تهدیدات و خطراتی که دشمنان در این منطقه ایجاد می‌کنند، مطالعات در این زمینه باید مورد‌توجه قرار گیرد.

وی افزود: برکات موجود در خلیج فارس و طمع بیگانگان از فرصت‌ها و تهدیدات این منطقه است. انجام مطالعات برای بهره‌برداری از امکانات و آگاهی از تهدیدات از دلایل توجه به مطالعات در این زمینه است. همراهی و همایندی فعالیت‌های میدانی در حوزه‌های مختلف با فعالیت‌های علمی برکات مضاعفی دارد و ما موظف هستیم این ارتباط را تقویت کنیم.

آسیا در حال تبدیل شدن به کانون اقتصاد

دکتر فریبرز ارغوانی، رئیس مرکز مطالعات چین و شرق آسیا دانشگاه شیراز نیز در این نشست به موضوع «آسیایی‌شدن خلیج فارس» پرداخت و گفت: امروزه بیشتر کشورهایی که در حوزۀ خلیج فارس هستند، به‌سمت آسیایی‌شدن در حرکت هستند. در سیاست خارجی ما نیز آسیایی‌شدن با ماهیتی متفاوت و با روش‌های گوناگونی در حال اتفاق افتادن است که این آسیایی‌شدن منحصر به کشورهای حوزۀ جنوبی خلیج فارس نیست؛ بلکه خیلی از کشورها امروزه در آفریقا، آمریکای لاتین و ... در حال اتخاذ رویکرد جدید در سیاست خارجی خود هستند.

وی با طرح این پرسش که علت اهمیت‌یافتن آسیا چیست، توضیح داد: تحولات بین‌المللی و تحولات حوزۀ اقتصاد سیاسی از دلایل اهمیت یافتن این رویکرد است. از همین‌رو در حوزۀ سیاسی، امروزه آسیا در حال تبدیل شدن به کانون اقتصاد است و آسیا درحال ایفای نقش پررنگ است و این نویدبخش تغییر ساختاری مهم است.

رئیس مرکز مطالعات چین و شرق آسیا دانشگاه شیراز با بیان اینکه کشورهای حوزۀ جنوبی خلیج فارس دارند گام‌های مهمی برمی‌دارند و به این سمت حرکت کرده‌اند، از مهم‌ترین دلایل این موضوع را تغییر کارگزار رهبری و اهمیت تغییر ساختار نظام بین‌الملل از غربی‌بودن به سمت آسیاگرایی برشمرد و افزود: محیط آسیا، محیطی است که امروز تحول را از دل اقتصاد و چندجانبه‌گرایی می‌بیند. این‌ها تجاربی برای ماست و اگر ما محیط ایمن و مناسبی را مهیا کنیم به اقتصاد دریایی قوی‌ای خواهیم رسید.

مسئله‌محوری و دغدغه‌مندی در حوزۀ دیپلماسی باید معیار کار پژوهشی باشد

دکتر مجتبی فردوسی‌پور، دیپلمات ارشد وزارت امور خارجه نیز در ویژه‌برنامۀ روز ملی خلیج فارس در دانشگاه شیراز با بیان این مقدمه که تلفیق اقتصاد و سیاست مبنای اقتصاد سیاسی را برای ما به ارمغان می‌آورد، گفت: در حوزۀ نظری و مفهومی روندهای برآورده از حوزۀ لیبرالیسم و سوسیالیسم و مارکسیسم و بعدها ساختارگرایان با گفتمان‌های انتقادی در مقابل نظریه‌پردازان کلاسیک رویکرد جدیدی را به ارمغان آورد که در حوزۀ کلاسیک مهم‌ترینش آدام اسمیت، ریکاردو، جان استوارت میل رویکردهای مبتنی بر حوزۀ تجارت و کالا و سرمایه‌داری است که بعدها کارل مارکس پویایی انسان در حوزۀ تجارت مبنا قرار داد و نظام مارکسیسم را بنیان‌گذاری کرد. لذا چیزی که به‌عنوان اقتصاد سیاسی می‌شود از آن یاد کرد، تببین رابطه بین قدرت سیاسی و ضرورت‌های اقتصادی در جامعه به مفهوم اقتصاد سیاسی گفته می‌شود.

وی با طرح این پرسش‌ها که سیر تحول در تاب‌آوری خلیج فارس مفهوم روشن‌ترش چیست و تحول از امنیت به امنیت توسعه‌محور مفهوم روشنش چیست؟ توضیح داد تحول از امنیت به امنیت توسعه‌محور و اقتصادمحور در تعاملات منطقه‌ای. نظام بین‌الملل وقتی سیال است که نظام بین‌الملل را به‌صورت آنارشیک نگاه کنیم. سیر تحول به‌سمت منطقه‌گرایی می‌رود و منطقه‌گرایی الگو قرار می‌گیرد.

مدیر گروه مطالعات غرب آسیا و شمال آفریقا مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه اظهار کرد: دولت سیزدهم چشم‌انداز روشنی دارد، به شرطی که سیر تحول متناسب با ظرف زمان سپری شود نه اقتضای شعار عده‌ای که خود را ژئوپولیسین می‌دیدند. استدلالشان این بود که مبنای همسایگی ژئوپولیتیک‌محوری است. رویکرد اشتباهی را به سیاست همسایگی تزریق می‌کردند و معتقد بودند تمدن بزرگ از سه تمدن سامی، تورانی و آریایی است و این سه حوزۀ ژئوپولیتیک دستاوردی بزرگ در حوزۀ اقتصاد سیاسی می‌تواند تولید کند و همسایگی از جایی تعریفش مبنا می‌شود که تعاملات بر اساس ویژگی‌های همسایگی شکل بگیرد و معیار همسایگی در مقابل کشورهای مختلف همسایه متفاوت است، رویکرد عام و کل‌محور ژئوپولیتیک نمی‌تواند مبنا قرار بگیرد.

وی ادامه داد: در منطقه‌گرایی هم بعضی معتقدند که اختلاف سطح با همسایگی و شرایط را باید در تعامل شناخت. نکته این است که در منطقۀ ما چیزی که در حال رخ دادن است و موردتوجه است این است که مسئله‌محوری و دغدغه‌مندی در حوزۀ دیپلماسی باید معیار کار پژوهشی باشد.

دکتر فردوسی‌پور بیان کرد: ما باید از لحاظ سهم قطب اقتصاد توسعۀ منطقه‌ای و ژئوپولیتیک دیتا متوازن شویم تا بتوانیم به‌عنوان قدرت منطقه‌ای برآمده تاب‌آوری کنیم. تاب‌آوری خلیج فارس یعنی ژئوپولیتیک دیتا و ژئوپولیتیک دیتا یعنی رقابت بین غرب و شرق برای کنترل افکار عمومی در کنار «یک کمربند، یک راه». این روند عربستان سعودی پست‌مدرن را برای ما نمایش می‌دهد. اینکه در این فرایند ما چگونه به اقتصاد سیاسی راه پیدا کنیم، به فرایند تولید کالا و تجارت و گذر از جغرافیا با شبکه‌مندی افکار عمومی در مسیر توسعه و اقتصاد سیاسی برمی‌گردد.

ترتیبات جدید امنیتی در خلیج فارس

دکتر سیدیوسف قرشی، رئیس مرکز مطالعات حکمرانی امنیت دانشگاه شیراز هم در نشست تاب‌آوری خلیج فارس در پرتو تحولات جهان جدید، به موضوع ترتیبات جدید امنیتی در خلیج فارس پرداخت و با اشاره به دو اتفاق مهم در پایان سال پیش و ابتدای سال جدید که اولی بیانیه مشترک چین با شورای همکاری خلیج فارس در نهم دسامبر ۲۰۲۲ برای برنامه‌ریزی و تعامل در آینده در منطقه خلیج فارس و دوم ارتباط ایران و عربستان برای از سرگیری روابط و بازگشایی روابط با میانجی‌گری چین بود، طرح موضوع کرد.

وی با بیان اینکه بند ۹و۱۲ بیانیۀ مشترک چین با شورای همکاری خلیج فارس در نهم دسامبر ۲۰۲۲ برای برنامه‌ریزی و تعامل در آینده در منطقه خلیج فارس درمورد ایران بود، توضیح داد: در تعامل بین کشورها دو اصل تمامیت ارضی و استقلال موردتوجه است که در این بیانیه، با صحبت درخصوص جزایر سه‌گانه و طرح این موضوع که اختلاف دربارۀ این جزایر باید با مذاکره حل شود، این موضوع با توجه به اینکه در زمینۀ تمامیت ارضی ایران بود، مورد توجه قرار گرفت.

دکتر قرشی با اشاره به ارتباط ایران و عربستان برای از سرگیری روابط و بازگشایی روابط با میانجی‌گری چین این پرسش را مطرح کرد که آیا چین قرار است نقش امنیتی جدیدی را در خلیج فارس با محوریت چین ایفا کند؟ و در پاسخ گفت: این سوال از دو منظر قابل بررسی است: ۱.بررسی رویدادها ۲.بررسی نظریه‌ها.

وی ادامه داد: در بررسی رویدادها ۴ اصل مدنظر قرار می‌گیرد: ۱.استقبال کشورهای خلیج فارس از چین به‌علت دخالت نکردن در مسائل داخلی کشورها، ۲. مورد توجه قراردادن تمامیت ارضی کشورهای حاشیۀ خلیج فارس، ۳.دنبال نکردن موضوع تغییر رژیم و ۴. بحث انتقادی بین کشورهای عرب و بهار عربی و موضع چین در این حوزه که درنتیجه چین می‌تواند به‌عنوان یک هژمون بالقوه فرامنطقه‌ای در خلیج فارس حضور داشته باشد.

عضو هیأت‌علمی دانشگاه شیراز گفت: آخرین سندی که در ۱۶ژوئن ۲۰۲۲ در رابطه با ایالات متحده موجود است، بیانگر این است که کشورهای جنوبی خلیج فارس حاضر نشدند در مثلثی که شکل گرفته (آمریکا، اسرائیل و کشورهای عربی) حضور داشته باشند .طرح کمربند جاده برای چین دارای اولویت است و طی آن دو نکته حائز اهمیت است: ۱.همۀ کشورها را درگیر کرده است؛ ۲. BRI (طرح کمربند جاده) اهداف بلندپروازانه‌ای را در حوزه‌های مختلف مثل هسته‌ای، تدافعی، IT  و... دارد.

دکتر قرشی با طرح پرسش دیگر که آیا چین می‌تواند جایگزین آمریکا شود، این موضوع را از دومنظر منع اندیشمندان چینی و تئوری واکاوی کرد و اظهار داشت: چین به‌عنوان یک هژمون خوش‌خیم شناخته می‌شود و موجودیت دموکراتی را برای خود ایجاد کرده است و با دستور‌کار قرار دادن دیپلماسی به میانجی‌گر بزرگی تبدیل شده و اتحادسازی می‌کند. از دید تئوری می‌توان آینده را پیش‌بینی کرد. قدرت در حال ظهور سه مرحله را طی می‌کند: ۱.قدرت بالقوه؛ ۲.گزار قدرت و ۳.بلوغ قدرت همۀ اندیشمندان چینی، چین را در مرحلۀ قدرت بالقوه می‌دانند و این قدرت را مخفی می‌کنند.

رئیس مرکز مطالعات حکمرانی امنیت دانشگاه شیراز ادامه داد: قدرت بالقوه سه کار را انجام می‌دهد: ۱.مماشات و دلجویی از قدرت‌های موجود؛ ۲.مصالحه با قدرت‌های منطقه‌ای و ۳.در پی راضی‌کردن کشورهای منطقه که هر سۀ این موارد در چینِ خلیج فارس اتفاق می‌افتد؛ اما اینکه آیا چین بخواهد جای آمریکا را بگیرد و نظم چینی را برقرار کند، تئوری می‌گوید با به بلوغ رسیدن قدرت چین این اتفاق می‌افتد، ولی درحال حاضر به نظر می‌رسد چین چنین تمایلی را بروز نداده است و کشورهای خلیج فارس هم از چین، انتظار تأمین‌کنندۀ امنیت را ندارند.

اهمیت نقش فناوری در زنجیرۀ ارزش انرژی خلیج فارس برای ایران

دکتر عظیم کلانتری اصل، رئیس پژوهشگاه صنعت نفت نیز در این مراسم به موضوع «توسعۀ فناوری؛ تنوع سبد انرژی» پرداخت و بیان کرد: نقش فناوری در زنجیرۀ ارزش انرژی خلیج فارس برای ایران از اهمیت حیاتی برخوردار است. اساساً تاب‌آوری این منطقه در آینده با توجه به تحولات جدید، با کلیدواژۀ فناوری رقم خواهد خورد. بر این مبنا، اهمیت خلیج فارس بیشتر از اهمیت ژئوپلیتیک، دارای اهمیت انرژی است.

وی با بیان این پرسش که آیا این انرژی تاب‌آوری آینده را دارد یا خیر، توضیح داد: آمار و اطلاعات منابع انرژی کشور در خلیج فارس نشان می‌دهد که پایداری تولید و مسائل مربوط به آن در منطقه، به فناوری وابسته است. بر این اساس توجه به ایجاد قدرت استراتژیک انرژی در خلیج فارس و بازی‌های آتی انرژی دارای اهمیت است.

عضو هیأت‌علمی دانشگاه شیراز ادامه داد: راهکار ایجاد قدرت در لزوم توجه به پرداختن به ابعاد زنجیرۀ ارزش انرژی جهان است که در این بین فناوری در توسعۀ زنجیرۀ ارزش انرژی از دو منظر اهمیت حیاتی دارد. امروزه و در نظم نوین در حوزۀ انرژی آنچه را که باید انجام گیرد از کانال فناوری می‌گذرد. همچنین نقش فناوری در ارتقا همگرایی کشور‌ها مهم است.

عنوان خلیج فارس به استناد اسناد و نقشه‌های تاریخی

دکتر روح‌الله منوچهری، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی منطقه جنوب کشور هم در ویژه‌برنامۀ روز ملی خلیج فارس در دانشگاه شیراز، سخنرانی خود را با موضوع هویت و تاریخ خلیج فارس ارائه داد.

وی با بیان اینکه بعد از تجزیۀ عثمانی اهمیت بحث نفت و گاز منجر به اهمیت خلیج فارس شد، توضیح داد: در جنگ جهانی دوم متفقین از خاک ایران استفاده کردند. در تاریخ  نخستین بار در کتیبۀ آشوری نام خلیج فارس آمد. در منابع اسلامی هم نام خلیج فارس آمده است. همچنین در نقشه‌های اروپایی باعنوان «سینوس پرسیکوس»، "Persian Gulg"و... نیز آمده و از قرن شانزدهم به بعد در کتب تاریخی و قدیمی مثل اوستا، هرودوت و گزنفون و... نام خلیج فارس آمده است.

رئیس کتابخانه ملی منطقه جنوب کشور با اشاره به اینکه رشد علم دریانوردی منجر به رشد نقشه‌نگاری شده است، به بیان برخی نمونه‌ها پرداخت و گفت: اولین نفر سباستین مونستر در این حوزه فعالیت کرده است. در نقشه‌ای از جاکومو گاستالدی هم نام خلیج فارس آمده است. همچنین آبراهام اورتیلوس، گرادوس مرکاتور، هنریکوس وان لاتگرن، ماتئوس کواد در اطلس جهان نام "خلیج العجم" را آورده‌اند که مربوط به عصر قاجار است. در کتاب "حدود العالم" هم نام خلیج فارس آمده است. کتاب "تاریخ الادب العربی" همچنین نام خلیج فارس آمده است. سندی از شرکت کشتی‌رانی انگلیسی -عربی- ایرانی که در مکاتبات خود از نام خلیج فارس استفاده کرده است هم موجود است.

دکتر منوچهری گفت: اسنادی از مکاتبات داخلی هم هستند که از این نام بهره جستند، مثل بحر فارس از کتاب «مسالک الممالک». حوالۀ دوزبانۀ ترخیصی اجناس گمرکی که اهمیت دارد ازنظر انگلیسی و فارسی بودنش مهم است و نام خلیج فارس در آن آمده است.
 

منبع خبر : روابط عمومی دانشگاه شیراز