همایش ملی «خلیج فارس و سواحل مکران در آستانه‌ی قرن پانزدهم خورشیدی: امنیت و توسعه پایدار»، به‌همت مرکز مطالعات راهبردی خلیج فارس و دانشکدهی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز، در تاریخ هشتم ونهم اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۰، در آستانه‌ی روز ملی خلیج فارس (دهم اردیبهشت) برگزار شد.
آیین افتتاحیه‌ی این همایش با سخنرانی مقامات استانی، کشوری و لشکری، به‌صورت برخط از تالار حکمت دانشگاه شیراز ترتیب یافت.
دکتر محمدعلی توانا، دبیر علمی همایش خلیج فارس و سواحل مکران، در ابتدای این برنامه ضمن خوشامدگویی با حاضران، موضوع محوری این همایش را شناسایی ظرفیت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری استان‌های جنوبی کشور برای توسعه و امنیت پایدار و همین‌طور افزایش تعاملات سازنده میان استان‌های جنوبی کشور معرفی کرد و افزود: موضوعات فرعی دیگری هم در این همایش مطرح است که از آن جمله باید به یافتن راهکارهای علمی برای بهره‌برداری بهینه از انرژی منطقه، توانمندسازی نظامی، حفظ محیط‌زیست منطقه، بهره‌برداری از قابلیت‌های فرهنگی منطقه به‌ویژه در حوزه‌ی گردشگری، تولید ثروت و رفاه در حوزه‌ی ملی و منطقه‌ای و نوع مواجهه با قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی اشاره کرد.
عضوهیأت‌علمی دانشکدهی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز با بیان اینکه این همایش به‌دنبال یافتن راهکارهایی برای تبدیل منطقه به یک قطب اقتصادی و فرهنگی است؛ از برگزاری این همایش در دو بخش دانشجویی و اساتید و متخصصان خبر داد و افزود: ۵۰ اثر در طول مدت مقرر به دبیرخانه‌ی این همایش ارسال شده که ۳۰ اثر از این میان آن‌ها پذیرفته شده است که در طول مدت همایش معرفی خواهد شد.
دکتر حمید نادگران، رئیس دانشگاه شیراز نیز در ادامه‌ی این مراسم ضمن معرفی دانشگاه شیراز و بیان تاریخچه و ظرفیت‌های
آن اظهار داشت: دانشگاه شیراز براساس راهبرد ارتباط با جامعه و صنعت و نظر به رسالتی که در سطح ملی و استانی برای خود قائل است؛ نشست‌ها و همایش‌های خود را به‌صورت کاربردی برنامه‌ریزی کرده است و از آنجاکه سواحل، نقش اساسی و جایگاهی بلند در توسعه‌ی یک کشور دارند و استان فارس نیز به‌دلیل جایگاه تاریخی خود همیشه در کنار سواحل یا به‌عنوان پس‌کرانه‌های سواحل بوده است؛ لازم است این نقش بررسی و ظرفیت‌ها و چالش‌های آن واکاوی شود.
وی افزود: همایش ملی خلیج فارس و سواحل مکران با این هدف برنامه‌ریزی گردیده و پنل‌ها و مقالات انتخابی این منظور را محقق کرده است. هدف گفتمان‌سازی درخصوص سواحل استراتژیک مکران، پیوند مکران و خلیج فارس و اهمیت این سواحل در توسعه استان فارس و جایگاه فارس در توسعه و امنیت پایدار این سواحل است. موضوعی که مورد تاکید مقام معظم رهبری و ریاست محترم جمهوری و اسناد بالادستی کشور و برنامه ششم توسعه است و این مهم در برنامه‌ی آمایش سرزمینی استان فارس و برنامه‌های توسعه‌ی استان نیز دیده شده است، بدین‌ترتیب همکاری دانشگاه شیراز و استانداری فارس به‌عنوان بازوی علمی و اجرایی این مهم امر مبارکی است.
قابلیت‌ها و کارکردهای ژئوپلیتیکی، ژئواستراتژیکی و ژئواکونومیکی سواحل مکران دارای ارزش فراوانی برای کشور ماست
رئیس دانشگاه شیراز گفت: جنوب شرق کشور به‌لحاظ ظرفیت‌های اقتصادی، دارای سه سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی است؛ ۶۰۰کیلومتر مرز آبی سواحل مکران و تسلط این منطقه بر یکی از مهم‌ترین و استراتژیک‌ترین راه‌های آبی جهان، همجواری با دو کشور افغانستان و پاکستان و نزدیکی به جمهوری‌های محصور ضلع شمال شرقی ایران، ویژگی خاصی به این منطقه بخشیده است. دریای عمان جزء حوزه استراتژیک اقیانوس هند و یکی از پنج حوزه استراتژیک جهان است و گذرگاهی با اهمیت به سمت خاورمیانه، جنوب شرق آسیا، شبه قاره، سراسر آسیای جنوبی و جنوب شرقی است که روزانه میلیون‌ها بشکه نفت و حجم وسیعی از کالا و سرمایه از این طریق مبادله می‌شود. آرامش نسبی آب دریای مکران و پیشرفتگی‌های آب در سواحل، موجب ایجاد خلیج‌ها و خورهایی در این منطقه شده، به‌نحوی که موقعیت مناسبی را برای ایجاد بندرها به وجود آورده است.
وی ادامه داد: سواحل مکران از منظر قابلیت‌ها و کارکردهای ژئوپلیتیکی، ژئواستراتژیکی و ژئواکونومیکی دارای ارزش و اهمیت فراوانی برای کشور ما است. از آنجایی که در طرف مقابل سواحل مکران ساحل و کشوری وجود ندارد، این سواحل برای ما در قابلیت‌های مانور و تحرک بالای نیروی دریایی و ایجاد پایگاه‌های نظامی نشان‌دهنده‌ی نقش و کارکرد ژئو استراتژیک است. این منطقه بسترهای بسیار مناسبی برای ایجاد و تاسیس بنادر تجاری، ترمینال‌های نفتی، مناطق آزاد تجاری، صنعتی، توریستی دارد. از سوی دیگر با توجه به نیاز کشورهای محصور در خشکی و کشورهای شمال شرقی ایران به آب‌های آزاد، این سواحل فرصت ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی مناسبی را در اختیار کشور قرار می‌دهد.
دکتر نادگران افزود: هرچند توان‌های محیطی ایران با رویکرد اقتصاد دریامحور و برپایه‌ی اقتصاد مقاومتی در سال‌های اخیر مورد توجه اغلب کارشناسان و مسئولین کشوری است که بخشی از این رویکرد می‌تواند توسعه‌ی منطقه‌ای سواحل مکران (از شهرستان جاسک تا شرق شهرستان چابهار) باشد، اما با عنایت به دیدگاه مقام معظم رهبری در مورد منطقه مکران که در دیدار با فرماندهان و پرسنل نیروی دریایی اظهار داشته‌اند: این ساحل عظیم و طولانی بسیار حساس که ما در دریای عمان داریم درواقع یک گنج است و باید این را اعتراف کنیم که این را کشف نکرده بودیم. دریای عمان و سواحل مکران یک گنج است؛ یک ذخیره است. ما همه حواسمان را بردیم متوجه خلیج فارس کردیم که البته خلیج فارس هم خیلی حساس است، شکی نداریم اما توجه نکردیم به این ثروت عظیمی که ما در دریای عمان داریم.
وی تأکید کرد: این شرایط نیازمند تبیین دقیق شرایط و ارایه الگوهای پایدار علمی و طراحی برنامه های بلند مدت، میان مدت و کوتاه است که دانشگاه شیراز به عنوان قطب برتر علمی در جنوب کشور برای این مهم آماده همکاری است.
پیوستن فارس به خلیج فارس؛ رونق‌بخش فعالیت‌های اقتصادی است
رئیس دانشگاه شیراز در ادامه‌ی سخنان خود به موضوع خلیج فارس و استان فارس پرداخت و توضیح داد: تا سال ۱۳۴۲و در زمانی که تقسیمات کشوری ده استان بود، یکی از استان‌های کشور استان فارس و بنادر بود. پیش از آن در دوره‌ی قاجار بخش عمده‌ای از مناطق ساحلی جنوب در محدوده استان فارس واقع بوده و پیوندهای ناگسستنی میان تمامی این نظام‌های سکونت‌گاهی برقرار بوده و اکنون نیز این ارتباط به قوت خود باقی است.
وی تصریح کرد: دانشگاه شیراز برای چندمین سال مکرر اهتمام به برگزاری همایش‌های علمی در حوزه خلیج فارس دارد. به نظر این ارتباط با توجه به شرایط فعلی می‌تواند مجدد مورد ارزیابی قرار گیرد.
دکترنادگران اظهار داشت: امروز فارس با بحران آب و چالش‌های بخش‌های صنعت و کشاورزی روبه‌رو است و بحث انتقال آب از خلیج فارس به‌عنوان یکی از گزینه‌ها مطرح است. از سوی دیگر در مناطق پسکرانه‌ای خلیج فارس که واقع در محدوده‌ی استان فارس نقش حمایتی و پشتیبانی را برای صنایع عظیم نفت و گاز دارد و پیوستن فارس به خلیج که به‌عنوان یک طرح مصوب ملی نیز مطرح است، می‌تواند به رونق بخشی فعالیت‌های اقتصادی کمک شایانی نماید. همه این موارد البته باید با نگاه دقیق علمی دنبال شود تا پایداری سرزمینی را به ارمغان داشته باشد.
وی تاکید کرد: این همایش و استمرار آن در سال‌های آتی و برگزاری نشست‌های مهم می‌تواند گفتمان علمی و کاربردی برای توسعه کشور و استان به ارمغان داشته باشد. فارس می‌تواند جایگاه تاریخی خود را در دیپلماسی راه در سطح بین‌المللی، ملی و منطقه‌ای با برقراری ارتباط با سواحل خلیج فارس و سواحل مکران از طریق پشتیبانی دفاعی و امنیتی، لجستیکی و زیرساختی و صنعتی ایفا نماید.
دکتر نادگران در پایان، ضمن تشکر مجدد از حضور مهمانان ارجمند و برگزارکنندگان از استاندار فارس خواست تا زمینه‌ی حضور مرکز مطالعات راهبردی دانشگاه شیراز را به‌عنوان تنها مرکز دانشگاهی در حوزه‌ی خلیج فارس در کشور در ستاد توسعه‌ی مکران فراهم نموده و با ارتباط ساختاری که به‌ویژه در زمان مسؤلیت دکتر رحیمی، بین دانشگاه شیراز و استان برقرار شده است، امکان تعریف طرح‌های پژوهشی برای عملیاتی‌کردن ایده‌های مطرح در این همایش با دستگاه‌های ملی ازجمله وزارت امورخارجه، وزارت دفاع، ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و کشورهای همجوار فراهم گردد.
شکوفایی اقتصاد فارس منوط به توسعه ارتباط با سواحل جنوبی کشور است
در ادامه دکتر رحیمی، استاندار فارس نیز ضمن تقدیر از برگزارکنندگان این همایش گفت: مسئولان فارس و نمایندگان آن‌ها و مردم این استان همه بر این باورند که تنیده‌شدن مباحث اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بین استان فارس و سواحل جنوبی، یک پتانسیل ارزشمند است که باید پاس داشته شود و این ظرفیت از حالت بالقوه به بالفعل تبدیل شود و در رونق اقتصادی و توسعه و امنیت پایدار جنوب کشور اثرگذار باشد.
وی ادامه داد: فارس با داشتن نیروهای نظامی، انتظامی، علمی برخوردار از دیدگاه‌های بلند و روشن برای توسعه، دست کمک را به سوی همه در کشور دراز می‌کند و خود نیز برای توسعه هرچه بیشتر استان‌های جنوبی و سواحل مکران دست در دست این استان‌ها می‌گذارد.
او اظهار داشت: فارس به عنوان یکی از استان‌های استراتژیکی کشور نقش مهمی در توسعه یافتگی اقتصادی و تأمین امنیت در ایران اسلامی را ایفا می‌کند از این‌رو، این استان می‌تواند به‌عنوان یکی از تاثیرگذارترین استان‌ها در تعاملات دریایی در کشور به حساب بیاورند؛ زیرا دریچه‌ی ورود و اتصال جنوب کشور به مرکز و شمال از استان فارس می‌گذرد.
استاندار فارس گفت: توسعه پایدار و امنیت دو روی یک سکه هستند، درواقع توسعه در موقعیت و محیطی رقم می‌خورد که زمینه لازم، سالم و ایمنی برای آن وجود داشته باشد؛ در زمانی‌که توسعه‌یافتگی وجود داشته باشد، امنیت گسترده‌تر و شکوفاتر است و توسعه در جایی شکوفا می‌شود که امنیت همه‌جانبه‌ای وجود داشته باشد.
او اظهار داشت: فارس برای توسعه‌ی همه‌جانبه‌ی استان و کشور براساس اسناد بالادستی، اهتمام ویژه به توسعه دارد و می‌کوشد که بتواند در این مسیر تسریع و تسهیلی انجام دهد که هم خود از مزایا و امکانات کشور استفاده کند و هم دیگر هموطنان از آن امکانات بیشتر بهره‌مند شوند.
نماینده‌ی عالی دولت در استان گفت: با توجه به اسناد بالادستی ازجمله برنامه پنجم و ششم توسعه و چشم‌انداز ۲۰ساله کشور، سواحل مکران و خلیج فارس از اهمیت ویژه‌ای برای جمهوری اسلامی برخوردارند، این مکان‌ها می‌توانند آینده تجاری و اقتصادی کشور را به سمت افق‌های گسترده‌تر و روشن‌تری رهنمون شوند و حتما باید برای توسعه و تکامل آن ها برنامه‌های مدون علمی و عملی ارائه کرد.
وی ادامه داد: بر همین مبنا، دانشگاه شیراز کوشش ارزشمندی را در قالب این همایش آغاز کرده که امیدواریم ادامه پیدا کند و سالیان سال تکرار شود و علاوه‌بر پایش برنامه‌ها، برنامه‌های جدیدی را نیز برای توسعه این نقطه در کشور فراهم کند و در اختیار مجریان و متولیان امر قرار دهد.
وی اضافه کرد: استان فارس به عنوان حلقه واسط و پشتیبان کرانه‌های ساحلی جنوب کشور به ویژه خلیج فارس و دریای عمان می‌تواند با استفاده از توانمندی‌های خود، پشتیبانی‌های لازم را برای سرعت بخشیدن به توسعه این سواحل داشته باشد و در این مسیر از هیچ کوششی دریغ نمی‌کند.
استاندار فارس با اشاره به مراودات، معاملات، تجارت و ارتباطات دیرینه، حسنه و گسترده استان فارس با کرانه‌های خلیج فارس، مکران و دریای عمان افزود: این زمینه‌ها و تجربه‌های تاریخی طلب می‌کند که باز هم به شکل گسترده‌تر و بر اساس نیازهای روز این ارتباطات گسترش یابد.
دکتر رحیمی گفت: تجربه تاریخی و تعاملات فرهنگی و همزیستی مسالمت‌آمیزی که در استان فارس با استان‌های همجوار با دریا به‌ویژه هرمزگان، بوشهر و سیستان و بلوچستان موجب شده که خاطرات خوبی از مردم این استان‌ها در ذهن مردم فارس نقش بندد و میزبان تعداد زیادی از مردم خطه جنوب در استان فارس باشیم.
وی، خواستار استقرار دبیرخانه‌ی دائمی همایش ملی خلیج فارس و سواحل مکران در آستانه‌ی قرن ۱۵خورشیدی، در دانشگاه شیراز شد تا هم از نظر علمی و هم با مراودات اجتماعی، زمینه لازم را برای پشتیبانی از سواحل مکران فراهم شود و در پایان ضمن قدردانی از دانشگاه شیراز، به بیان چندین پیشنهاد در این زمینه پرداخت که پیشنهاد برگزاری همایش‌های سالیانه در راستای معرفی توانمندی‌ها و پتانسیل‌های استان فارس و سایر استان‌ها و نقش آن در امنیت و توسعه سواحل جنوبی کشور، نشست‌های تخصصی فصلی اساتید و محققان مرتبط با موضوع، با نهادها و سازمان های مرتبط و تصمیم‌گیر در سطوح کشوری و استانی در راستای برجسته‌سازی و نهادینه‌سازی چشم انداز، ایجاد نگاه فراگیر و فراجناحی نسبت به فرایند امنیت و توسعه برآمده از ظرفیت‌های سواحل جنوبی کشور در میان احزاب و گروه‌های سیاسی استان فارس، هدایت پایان‌نامه‌های و رساله‌های دانشجویان با حمایت دستگاه‌های مرتبط با تحقق چشم‌انداز در راستای عملیاتی‌کردن چشم‌انداز، کمک مشورتی از طریق اساتید و نخبگان دانشگاهی در امر تنظیم، تهیه و یا اصلاح اسناد توسعه و برنامه‌ریزی استان فارس و دیگر استان‌های جنوب کشور، جلب همکاری استان‌های جنوب کشور در توسعه‌ی جنوب ایران و تبدیل رقابت آن‌ها به مشارکت در توسعه‌ی همه جانبه از جمله‌ی ان موارد بود.
گفتنی‌ست، سرلشکر پاسدار دکتر سید یحیی صفوی (مشاور عالی نظامی فرماندهی معظم کل قوا)، امیر دریادار دکتر حبیب‌الله سیاری (معاون هماهنگی ارتش جمهوری اسلامی) و دکتر قادری (نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی) از دیگر سخنرانان افتتاحیه‌ی این همایش بودند که تا روز نهم اردیبهشت با ۳پنل تخصصی ادامه یافت
